Τα χέρια που έπαιζαν την σαμπούνα και το τουμπάκι

Όπως σ' όλα τα Ελληνικά νησιά, έτσι και στην Μύκονο, η μουσική αποτελεί σπουδαίο κομμάτι της παράδοσης, του πολιτισμού και της καθημερινής ζωής. Αυτοσχέδιοι μουσικοί, αυτοσχέδια όργανα, αυτοσχέδιες μελωδίες έντυναν πάντα την νησιώτικη καθημερινότητα, συνόδευαν τα γλέντια και τις ανθρώπινες εκδηλώσεις κι αυτό συνεχίζεται ώς σήμερα.

Ανεξάρτητα από τις αλλαγές στον τρόπο ζωής και στο βιοτικό επίπεδο, αλλά κι ανεξάρτητα από τα μουσικά γούστα των νεώτερων γενεών, σ' όλα τα νησιά μας η ντόπια μουσική παράδοση με τον ένα ή τον άλλο τρόπο διασώζεται, διατηρείται, περνάει από γενιά σε γενιά.

Τα πιο χαρακτηριστικά και διαδεδομένα όργανα της παραδοσιακής νησιώτικης μουσικής μας πρέπει να είναι η σαμπούνα (ή τσαμπούνα) και το τουμπάκι. Οι μουσικοί φτιάχνουν ζευγάρια, ζυγιές - ο ένας παίζει την σαμπούνα κι ο άλλος συνοδεύει με το τουμπάκι και τραγουδάει. Η σαμπούνα είναι όργανο, του οποίου το κύριο μέρος, το ασκί, είναι φτιαγμένο από δέρμα κατσικιού ή, σπανιότερα, προβάτου και ονομάζεται "φυλακούρι".  Για το επιστόμιο, από όπου φυσάει ο σαμπουνιέρης, χρησιμοποιείται κόκκαλο από πόδι κατσίκας, που τροχίζεται επιδέξια, μέχρι να λάβει την μορφή, που πρέπει. Τέλος, για την παραγωγή της μουσικής μελωδίας, στο εμπρόσθιο μέρος του ασκού προσαρμόζονται δύο καλαμένοι αυλοί, που ονομάζονται "σαμπουνομάνες". Ως μεγάφωνο χρησιμοποιείται κέρατο βοδιού, στο οποίο περνάει ο ήχος, η μελωδία, που βγάζουν οι σαμπουνομάνες.
Δεν νοείται θρησκευτικό πανηγύρι στο Αιγαίο ούτε και γιορτή οικογενειακή, δίχως σαμπούνα και τουμπάκι, δίχως τους παραδοσιακούς τους σκοπούς. Κι είναι ευχής έργο το ότι σε τούτο δεν αποτελεί εξαίρεση η Μύκονος, παρά τον κοσμοπολιτισμό, που την χαρακτηρίζει εξ αιτίας της τουριστικής ανάπτυξης.

Δεν είναι πολλοί οι παραδοσιακοί μουσικοί, που έχουν απομείνει στην Μύκονο. Οι Μυκονιάτες, όμως, μου λένε ότι τα τελευταία χρόνια, με την καθοδήγηση και την διδασκαλία των μεγάλων, έχουν βγει 5-6 καινούριοι μουσικοί, που παίρνουν σιγά-σιγά την σκυτάλη από την παλιά φρουρά και εξασφαλίζουν την διαιώνιση της αρχαίας μουσικής παράδοσης στο νησί.

Το γεγονός αυτό είναι ελπιδοφόρο και καλή μαγιά για το μέλλον! Δυό απ' αυτούς τους νέους μουσικούς, τον Θοδωρή Κιούκα και τον Γιάννη Ασημομύτη "Ρήγα", τους είδα με τα μάτια μου και τους άκουσα με τ' αυτιά μου. Δίπλα-δίπλα όλοι, παλαιότεροι και νεώτεροι, επιδίδονται με την ίδια αφοσίωση και τον ίδιο ζήλο στην διάσωση και μετάδοση ενός σημαντικού κομματιού του τοπικού πολιτισμού.

Πριν περάσουμε, λοιπόν, στο ΙΙΙ και τελευταίο μέρος της Αποκριάτικης εκδήλωσης στο Θεατράκι της Λάκκας, το οποίο θα είναι αφιερωμένο στους ακριβούς μας αυτούς μουσικούς, δημοσιεύω μια μικρή σειρά φωτογραφικών λεπτομερειών από το παίξιμό τους...

Τα χέρια της παλιότερης γενιάς παίζουν την σαμπούνα. Διακρίνονται καθαρά στο πρώτο πλάνο οι δυό σαμπουνομάνες και το κέρατο του βοδιού:

... και το τουμπάκι...

Κατόπιν, παραδίδεται η σκυτάλη του παιξίματος της σαμπούνας στα άξια χέρια ενός μουσικού της νεώτερης γενιάς, του Θοδωρή Κιούκα, που μας χάρισε και το επιβλητικό προφίλ του σαμπουνιέρη της αμέσως προηγούμενης ανάρτησης...

Από δίπλα πάντα η παλιότερη γενιά...

Και στο μεταξύ, κάποια άλλα χέρια δεμένα μαζί χορεύουν ολόγυρα, στον σκοπό των οργάνων...